اعتبار حقوق مالکیت فکری از منظر شرع

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.

2 کارشناس ارشد معارف اسلامی و حقوق خصوصی امام صادق (ع).

چکیده

غیر شرعی بودن به معنای عدم شناسایی یک موضوع در متون دینی و منابع فقه، ملازمه‌ای با نامشروع بودن به معنای مغایرت با شریعت ندارد. لذا نظر آن دسته از فقها که معتقد به غیرشرعی بودن حقوق مالکیت فکری هستند؛ نمی‌تواند مستندی برای مخالفت این حقوق با شرع باشد. در نظریه غیر شرعی بودن حقوق مالکیت فکری ایجاد اعتبار برای این حقوق از دو طریق قابل تصور است: الزام قراردادی و حکم حکومتی. این در حالی است که گروهی دیگر کوشیده‌اند به این حقوق اعتبار شرعی ببخشند. مخالفین شرعی بودن حقوق مالکیت فکری به استدلال‌هایی چون سلب تسلیط، عدم شمول اطلاق ادله، عقلایی نبودن و تنافی ماهیت مالکیت با ماهیت فکر و اندیشه تمسک جسته‌اند و در مقابل قائلین به شرعی بودن با رد این استدلال‌ها به پذیرش بنای عقلاء و شمول قواعد فقهی از جمله لاضرر، تسلیط و حرمت تصرف در مال غیر بر این حقوق عنوان مصداقی نو استناد نموده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد استدلال‌های هر دو دسته ناکافی است و باید به راهکارهای اعتباربخشی در فرض غیر شرعی بودن توجه داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validity of Intellectual Property Rights Sharia Perspective In Sharia

نویسندگان [English]

  • Ghassem Mohammadi 1
  • Mohammad Mehdi Hasani 2
1
2
چکیده [English]

Not being in the scope of Sharia which means not to identify a subject in religious texts and source of jurisprudence has no correlativity with illegality which means Sharia confliction.
Therefore, the scholars’ points of view who believe in intellectual property’s non-Sharia character may not be considered as a reason of these rights opposition to Sharia.
Validation in non-Sharia theory of intellectual property rights is imaginable in two ways: Contractual obligation and governmental mandates. While others have tried to give according to Sharia validity to this rights.
The opponents of legal validity of intellectual property rights have resorted to some arguments such as: deprivation of authority, exclusion of applicatory reasons, lack of rationality, the contradiction of ownership and thought natures. In return, supporters of legal validity of mentioned rights have rejected these arguments and cited the reasons such as: Benae- oghala (wise basing), applicatory of Jurisprudence rules such as La-Zarar (lack of harm), authority and the prohibition of other property’s seizure and hence considered these rights as a new examples. But it seems that both sides’ arguments are insufficient and need to validation solution in the case of non-Sharia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intellectual property rights
  • Contractual Obligation
  • governmental mandates
  • Sharei Requirement
  • Benae- oghala (wise basing)
منابع فارسی
1. اسماعیلی، محسن، حمایت از مالکیت‌های ادبی و هنری و سیر تحول آن در حقوق ایران، مجله حقوقی دادگستری 50 و 51 (1384): 49-70.
2. حسینی روحانی، سیّدمحمدصادق. المسائل المستحدثه. بی‌جا، بی‌تا.
3. حسینی شیرازى، سیّدمحمد. «القانون» در الفقه. الطبعه الثانیه، بیروت: مرکز الرسول الأعظم(ص) للتحقیق و النشر، 1419ه.ق.
4. حسینی شیرازى، سیّدمحمد. من فقه الزهراء علیها السلام. قم: نشر رشید، 1428ه.ق.
5. ساکت، محمدحسین. «حقوق مالکیت فکری، تاریخچه و مبانی». مجله حقوقی دادگستری 50 و 51 (1384): 71-112.
6. سبحانی، جعفر. «نظر چند تن از فقهاء و آیات عظام پیرامون حقوق مالکیت های فکری» در حقوق مالکیت های فکری، به اهتمام وحید اشتیاق. فصلنامه رهنمون 2 و 3 (1371): 227-193.
7. السنهوری، عبدالرزاق احمد. الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
8. صافی گلپایگانی، لطف‌الله. «نظر چند تن از فقهاء و آیات عظام پیرامون حقوق مالکیت‌های فکری» در حقوق مالکیت‌های فکری، به اهتمام وحید اشتیاق. فصلنامه رهنمون 2 و 3 (1371): 193-227.
9. صدر، سیّدمحمدباقر. «مباحث الأصول» در القواعد الفقهیه. تقریرات سیّدکاظم حائرى‏، قم: دفتر جناب مقرر، 1408ه.ق.
10. صدر، سیّدمحمدباقر. قاعده لا ضرر و لاضرار. تقریرات سیّدکمال حیدرى‏، بی‌جا، بی‌تا.
11. صدر، سیّدمحمد. ماوراء الفقه. جلد 3. بیروت: دارالأضواء للطباعه و النشر و التوزیع‌، 1420ه.ق.
12. گرجی، ابوالقاسم. «حقوق مؤلف در فقه شیعه؛ گفتگو با دکترابوالقاسم گرجی»، فصلنامه کتابهای اسلامی 7 (1380)، 9-20.
13. محمدی، ابوالحسن. قواعد فقه. تهران: نشر یلدا، 1373.
14. محمدی، قاسم. «حقوق دارایی‌های فکری: ابهام در مشروعیت، نارسایی در ترجمه». مجله حقوقی دادگستری 50 و 51 (1384): 5-8.
15. مرعشی شوشتری، سیّدمحمدحسن. «نظر چند تن از فقهاء و آیات عظام پیرامون حقوق مالکیت‌های فکری» در حقوق مالکیت‌های فکری، به اهتمام وحید اشتیاق. فصلنامه رهنمون 2 و 3 (1371): 193-227.
16. مرعشی شوشتری، سیّدمحمدحسن. دیدگاه‌هاى نو در حقوق. چاپ دوم، جلد 2، تهران: نشر میزان، ‌1427ه.ق.
17. مروج جزائرى، سیّدمحمدجعفر. هدى الطالب فی شرح المکاسب. جلد 3. قم: مؤسسه دارالکتاب، 1416ه.ق.
17. مطهری، احمد. مستند تحریرالوسیله ـ المسائل المستحدثه. انتشارات استاد مطهری، 1408ه.ق.
18. مکارم شیرازی، ناصر. «نظر چند تن از فقهاء و آیات عظام پیرامون حقوق مالکیت‌های فکری» در حقوق مالکیت‌های فکری، به اهتمام وحید اشتیاق. فصلنامه رهنمون 2 و 3 (1371): 193-227.
19. موسوی الخمینی، سیّد‌روح‌الله. تحریرالوسیله. جلد 2. قم: مؤسسه دارالعلم، بی‌تا.
20. موسوی الخمینی، سیّد‌روح‌الله. توضیح المسائل (المحشى). جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1424ه.ق.
20. نقیبی، سیّدابوالقاسم، «مطالعه تطبیقی مسئولیت‌های ناشی از تجاوز به جنبه معنوی حقوق مالکیت‌های ادبی و هنری»، فصلنامه رهنمون 1(1381): 113-136.
 
منابع خارجی
1. Davies, Gillian. Copyright and the Public Interest. London: Sweet & Maxwell, 2002.